DE SLINGER

Ivan Basyn over hoe na links, rechts komt en na opstand, gelatenheid.

Hij werd wakker en merkte dat hij op een stenen altaar lag. Verder was er niemand in de kerk. Een tijd lang gebeurde er niets, er was geen geluid. Hij probeerde zich te herinneren hoe hij in die situatie verzeild was geraakt. Hij kreeg alleen verwrongen beelden van een leger dat op hem af kwam. Hoe lang hij daar lag wist hij niet, maar er was iets boven in de koepel. Een gezoem, een fluiten dat veroorzaakt werd door iets dat vaag bewoog. Hij viel terug in slaap en toen hij enkele uren (hij schatte alleen maar, in werkelijkheid had hij geen benul van de verstreken tijd) later weer bijkwam, merkte hij dat het voorwerp dat het fluiten veroorzaakte dichter gekomen was. Hij begon te beseffen dat het een scherp geslepen zeis was die bij iedere zwaai een beetje dichter bij zijn keel kwam. De slinger zou hem met lange uithalen de keel oversnijden.

naar “De put en de slinger * The pit and the pendulum”, eind 1842 door Edgar Alan Poe geschreven

In de jaren ‘70 van de vorige eeuw waren er bijna iedere week grote massabetogingen. Ik herinner me heel goed hoe op de betoging tegen kruisraketten in België grote groepen religieuzen in uniform aanwezig waren, vrolijk liedjes kwelend. Hoog boven ons vlogen de Amerikaanse cargo’s volgeladen met de kruisraketten. Beneden zat het Parlement te keuvelen of ze die raketten al dan niet zouden plaatsen. Het was misschien wel de grootste aanfluiting van de democratie, achterkamertjespolitiek en de invloed van Amerika op de rest van de wereld.

Tien jaar daarvoor was de aardappeloogst door overvloedige regenval volledig mislukt, de oogstmachines zakten weg in de modder. Hoofdrolspeler in dit drama was de heer Willy Claes, die een begenadigd pianist was en als minister van Economische Zaken, chef van de patattenprijs. De weinige bintjes die op de markt waren haalden fabelachtige prijzen waardoor de prijs van ‘ne kleine met mayonaise’ verdrievoudigde. Het volgende jaar waren de prijzen van de aardappel opnieuw normaal, maar de prijs van een zak frieten zakte niet. Intussen had Willy de aardappel uit de indexkorf getoverd. Willy was een socialist en kreeg als dank enkele helikopters cadeau. Onze socialist werd tevens opperchef van de NATO.

Gebakken patatten

Een econoom is iemand die weet uit te leggen waarom zijn voorspellingen geen werkelijkheid waren geworden, maar zonder schroom een nieuwe voorspelling in de massa gooit. Ze zijn de Frank Debooseres van de teevee.Bepaalde economen willen aantonen dat de geschiedenis steeds meer bestaat uit golven, cycli, desnoods tsunami’s. Hier valt niets tegen te beginnen, ze zijn onafwendbaar, het is het lot. Het lot van de Congolees dat hij met moeite overleeft? Dat werd vooropgesteld door de Rus Kondratiev, die economische cyclussen van dertig jaar meende te herkennen. Begin bij Wereldoorlog I, dan de opkomst van het fascisme, dan de Golden Sixties (voor sommigen dan toch) en dan de instorting van de wereldeconomie in de jaren ’90. De slinger gaat van links naar rechts, van opstand naar gelatenheid, van rechts naar links. Er is niets tegen te doen. Ooit komt er beterschap, intussen moeten we ondergaan.

Weerstand

Als we er niets tegen doen komt hij tot stilstand net nadat hij ons de strot heeft doorgesneden. Hij stopt, want het perpetuum mobile bestaat niet. Er is steeds wrijving, de weerstand die de messen een halt toeroept en de slinger verhindert als wetmatigheid door te gaan. Het is de mens die, zelfs met de handen op de rug gebonden, uiteindelijk de wetmatigheden van de slinger zal doorbreken. Ja, het is waar dat er een slinger bestaat, maar hij bepaalt ons leven niet, hij is geen wet.

Na de ‘vrijheid van meningsuiting’ uit de jaren ‘60 ontdekte rechts de fundamentele grens van die vrijheid: toen ze zelf luidop hun mening wilden verkondigen werd dit op allerlei manieren geboycot. Met als gevolg dat de ‘vrijheid van meningsuiting’ werd ingeperkt. De scherpe kantjes werden eraf gevijld. Je werd langzaam monddood gemaakt. Je moest drieëndertig keer nadenken of je wel het correcte woordje gebruikte. De slinger vertraagde, viel een eindeloos lange seconde stil, keerde zijn lijn en kwam steeds sneller naar beneden om op zijn dieptepunt zijn toppunt te bereiken.

Waar links tot voor enkele jaren de 36-urenweek naar voor schoof als wapen tegen de werkloosheid mag iedereen nu langer werken. We zijn allemaal zo flexibel als een elastiekje geworden. We laten ons vrolijk als passagier meevoeren zolang de slinger omhoog gaat: op naar de zon, op naar de sterren. Keert de slinger en daalt hij nu als een stormram, dan worden we angstig en roepen om een leider, een sterke partij, een god…

Kunnen we niet die eeuwige slingerbeweging lamleggen? Als we geen wapens hebben, dan bijten we met zijn allen het koord door zodat de slinger naar beneden valt en daar in duizend stukken uiteenspat. Samen hebben we de geschiedenis een lap om zijn oren gegeven, het lot in eigen handen genomen. We hebben duizenden voorbeelden van de slingerbeweging, van de actie en de reactie. Van de these en de antithese die tot de synthese leidt, moeten we voorlopig op de synthese wachten. Wat ons niet mag beletten reeds te beginnen met knagen. NU!

Ivan Basyn