Eerlijk? Zelf heb ik er ook last van! Wantrouwen in het beleid en hoe de regelgeving soms uitgevoerd of gehanteerd wordt. In deze paar kolommen serveer ik u een cocktail van gedachten, vaststellingen en hoopvolle feiten. En dankzij het wonder der technologie ook te beluisteren, te lezen of te bekijken wanneer het u past.

Een jaar geleden stond in deze Gazet een interview met professor bestuurskunde en overheidsmanagement Bram Verschuere naar aanleiding van zijn pas verschenen boek Politiek in tijden van wantrouwen. Uit dat interview onthoud ik vooral hoe professor Verschuere pleit om de burger weer centraal te stellen in de beleidsvorming. Om in te zetten op echte burgerparticipatie via referenda en burgerpanels en om zo, van onderuit, bij de burger levende bekommernissen aan te reiken aan de verkozen politici die daar dan verder mee aan de slag moeten. Vertrekken vanuit het ‘sociaal kapitaal’ dus, zoals hij de burgers noemt. Om zo de beleidsvoering vér weg van de partijpolitiek te houden.

lees hier het interview met Bram Verschuere

Deuk

Ondertussen hadden we in het afgelopen jaar twee verkiezingen. Voor het Vlaams en Europees parlement in juni, en de gemeenteraadsverkiezingen in oktober. We hebben onze ‘burgerplicht’ vervuld. Alhoewel. Voor de gemeenteraadsverkiezingen werd de opkomstplicht afgeschaft. Niet echt een verrassing dan ook dat een derde van de Vlaamse bevolking thuisbleef. Immers, de burger verloor gaandeweg dánig het vertrouwen in de politiek, in politici. En diezelfde burger werd ook boos. Volgens Bram Verschuere omdat die zich niet meer vertegenwoordigd voelt, door een gebrek aan transparantie en uiteindelijk ook door het gevoel dat er geen dienstverlening meer is op maat van de noden waar u, – ja, ook u! – recht op heeft.

In november 2024 zijn ook de burgers in de Verenigde Staten gaan kiezen. Vol ongeloof en met open mond konden we nadien de samenstelling van de nieuwe Trump regering volgen. Het gemak waarmee de portefeuilles werden ‘uitgedeeld’ aan vrienden en goed- of gelijkgezinden zonder enige vorm van kennis, ervaring of ernst. Het boezemt angst in te zien hoe een politieke partij met de door het volk verkregen macht kan omgaan.

Ook bij ons bepalen de partijvoorzitters, eens we onze stem hebben uitgebracht, wie wat krijgt. Ze houden de touwtjes strak in eigen hand, in eigen partij. Hierdoor worden we opgezadeld met het gevoel dat het er uiteindelijk niet toe doet voor wié je stemt. Het geloof en het vertrouwen in politiek krijgt er zo een deuk bij.

Als deel van de oplossing pleit Bram Verschuere om de balans tussen de drie klassieke machten, de wetgevende, de uitvoerende en de rechterlijke, te herstellen. Nu is er immers geen mechanisme dat de partijen, de betrokken experten en ambtenaren afremt om buiten de hen opgelegde en toegestane lijntjes te gaan werken. De verschillende rollen moeten duidelijker worden afgebakend om zo beleid te voeren, ver weg van partijpolitiek. Zo komt de burger weer centraal te staan, zal de bevolking met iets meer vertrouwen deelnemen aan het democratisch gebeuren.

Sprong

Laat me nu eens een grote sprong maken. Laat me even aantonen wat inspraak via burgerparticipatie, met vol verantwoordelijkheidsbesef, in een samenleving teweeg kan brengen (in mijn voorbeeld weliswaar ‘op postzegelformaat’ – op maat van een maatschappij in zakformaat).

Ik zit in de leeftijdscategorie ‘gepensioneerd’, wat betekent dat ik binnen afzienbare tijd mogelijks in een RVT, een rust- en verzorgingstehuis terecht zal moeten. En daar heb ik momenteel geen al te mooi en aangenaam beeld van. Immers, te weinig personeel, te weinig middelen, te duur, geen leuke aangename tijdsbesteding, slapen en eten met de klok, … en verbetering zit er niet meteen aan te komen. Nee, niet echt zin in zo’n oude dag!

Maar nu zag ik in De zevende dag, naar aanleiding van de ouderenweek (de vroegere ‘week van de derde leeftijd’) een heel interessant item. Met het thema ‘Bepaal je eigen verhaal’ werd dit jaar aandacht gevraagd voor meer participatie van de oudere leeftijdsgroep. Blijkt immers dat deze snel en groot groeiende groep burgers echt het gevoel hebben dat met hen géén rekening wordt gehouden. Denk aan gebruik van openbaar vervoer, toegankelijkheid voor rolstoelgebruikers van openbare gebouwen of gewoon de stoep in de straat, televisieprogramma’s op de openbare (met belastinggeld betaalde) openbare zender. En ja, de pandemie heeft het proces van digitalisering en sanering van openbare diensten nog meer versneld, zodat je haast in geen énkele instelling van openbaar nut of dienst nog binnen kan zonder vooraf telefonisch een afspraak te maken. Lange wachttijden voor je binnengeraakt, heel onpersoonlijke benadering (druk 1 voor …), met frustratie en nog meer ongenoegen tot gevolg.

Dan is het deugddoend te zien hoe deelname in besluitvorming, in dit geval van het RVT, enthousiaste, blije en betrokken mensen genereert. Via een ‘Raad der Wijzen’, een klein groepje van bewoners, wordt geluisterd naar en gestemd over verzuchtingen en verlangens van de bewoners, waarna er ook naar gehandeld wordt. Geen grote thema’s of onderwerpen, nee, maar echt op maat en heel gevarieerd. Dat gaat over ‘smaak van de soep’ (zout en peper op elke tafel) tot het feit dat bewoners de namen van het verzorgende team niet kennen (dus draagt elk personeelslid nu een badge met de eigennaam duidelijk zichtbaar). Is het een utopie om, net als in dit RVT, in zo’n samenleving met participatie op vele vlakken te kunnen leven?

bekijk hier de reportage (vanaf 1u19’50’’)

Verder in de reportage komt ook een 70-plusser, rolstoelgebruiker, aan het woord. Ze woont in de verre Westhoek en maakt gebruik van het openbaar vervoer om zich te verplaatsen. Wie de perikelen met het openbaar vervoer (trein, bus, tram) een beetje kent, snapt dat dit zeker geen ‘walk in the park’ is. Voor haar is het niet het personeel, maar het materiaal dat niet meer deugd. Op de vraag van de moderator hoe zij in haar geval participatie en inspraak afdwingt, antwoordt zij: “Ik ga blijven doordoen!” Mij lijkt dit een antwoord met een boodschap voor al wie in de samenleving wil blijven staan, ongeacht leeftijd of (politieke) kleur, die méér wil dan enkel verzorgd of bediend worden. Voor wie zijn eigen burgerlijke verantwoordelijkheid blijft opnemen, moet wat ze zegt als een mantra klinken: “Als ik geen klacht indien, gebeurt er niets, verandert er zeker niks.” Krasse knarren toch, nog, soms die grijsjes, niet?

De moed der wanhoop

En toch, … en toch… is het niet altijd hoopgevend om met de moed der wanhoop soms, te blijven doordoen… al zeker als het gevoel, de realiteit zelfs, blijft dat men niet gehoord wordt. Laat staan dat er rekening met je wordt gehouden…

En toch, … en toch… mogen we de moed niet verliezen! Het is nodig om interesse en betrokkenheid te blijven betonen, onze rol van bewuste burger te blijven opnemen. Het nieuws volgen, een krant lezen, een voordracht meemaken, en zo inzichten blijven verwerven. En nu kom ik terug waar ik begon, bij Bram Verschuere en zijn boek waarin hij aantoont dat er veel zand in de democratische machine zit, en dat er een kloof gaapt tussen de theoretische werking van ons politiek systeem en de praktijk. Maar waarin hij ook concrete voorstellen doet om de kritische burger weer in de binnenbaan van de democratie te brengen.

In een van de afleveringen van de podcast Barack Frituur interviewen twee schalkse ruiters deze uitgeweken Gullegemnaar. Voorbij voetbal, wielrennen en een warme terugblik op zijn jeugd en herkomst, vertelt Bram Verschuere in bevattelijke taal waaruit Politiek in tijden wantrouwen is ontstaan; waarbij hij het uitgebreid heeft over referenda en burgerparticipatie. Waarbij ook regio Kortrijk onder de loep wordt gelegd. Zijn aangename stem maakt het boeiend voor wie het hem ook eens wil horen zeggen. Want veel, maar niet alles, begint met luisteren.

Marijke Dejaeghere

 

beluister hier de podcast