De besparingen op kunst en cultuur zijn onderwerp van gesprek. In de krant, op sociale media en ook hier in huis, bij de Unie der Zorgelozen (ook de Unie moet 6% inleveren, vanaf 1 januari 2020). Nu zijn er voor deze besparingen argumenten voor en tegen, maar er is vooral veel ‘gespin’ en fake news. We zetten daarom graag even wat zaken op een rij.

“Iedereen moet besparen.”

De Vlaamse regering besliste dat op alle subsidies, in de verschillende beleidsdomeinen, 6% moet worden bespaard. Iedereen gelijk dus? Het lijkt van niet; niet iedereen die met ons aller belastinggeld werkt, moet 6% besparen. Zo maakte de Bond Beter Leefmilieu bekend dat grote stroomverbruikers als staalproducent ArcelorMittal Gent ook de volgende jaren ‘maximale compensatie’ zullen krijgen op hun energiefactuur, nota bene uit het Vlaams Klimaatfonds. Of stelt de beleidsnota Toerisme extra middelen in het vooruitzicht voor private kunstcollecties zoals die van Fernand Huts. Het punt is dus: zeggen dat iedereen moet besparen is niet juist. Er worden wel degelijk keuzes gemaakt.

Zeg niet ‘besparen’ maar ‘herschikken’.

Ook binnen het cultuurbudget is 6% een gemiddelde. Structureel ondersteunde werkingen zoals de Unie moeten inderdaad 6% inleveren. De Vlaamse Kunstinstellingen zoals de Vooruit in Gent of de AB in Brussel leveren 3% in, de erfgoedsector (musea en archieven) of het Vlaams Audiovisueel Fonds zien hun middelen dan weer toenemen – het is hen gegund. Het gelag wordt vooral betaald door kunstenaars die voor het maken van hun muziek of theatervoorstelling niet kunnen rekenen op de (financiële en organisatorische) ondersteuning van een organisatie. Zij zijn aangewezen op de zogenaamde projectsubsidies. Daarop wordt maar liefst 60% bespaard. In de eerste plaats (maar niet alleen) jonge, nog onbekende kunstenaars – onze toekomstige Vlaamse Meesters? – zullen hier het slachtoffer van zijn. Intussen wordt de kost voor de geplande renovatie van het Amerikaans Theater in Brussel geraamd op minstens 34 miljoen euro. Er worden dus wel degelijk keuzes gemaakt.

Niet voor het eerst.

Voor de volledigheid is het goed te weten dat ook in de vorige legislatuur al 5% op kunst en cultuur werd bespaard. Alles samen is er op 10 jaar tijd al 25 miljoen euro uit onze sector gehaald (bovenop de indexeringen die niet aangepast zijn). En naast de kunstenorganisaties verdween de laatste 10 jaar ook 20 miljoen euro bij het sociaal-cultureel werk en de amateurkunsten. Zeg dus niet dat we niet open staan om de tering naar de nering te zetten.

Misverstand: Subsidies verdwijnen in een bodemloze put.

Met subsidies worden acteurs en regisseurs betaald, technici, bar- en baliemedewerkers, poetshulp, … Een deel van hun loon vloeit, zoals bij iedereen, via belastingen terug naar de overheid. Met de rest betalen ze de huisbaas en de loodgieter, kopen ze eten voor hun kinderen. Geld dat dus in onze economie terechtkomt. Met de subsidies worden verder ook de brouwer betaald, de drukker, wordt de zaal afbetaald, noem maar op. En we weten ook dat mensen die een theatervoorstelling bijwonen daarvoor al eens iets gaan eten, dat concertgangers na het optreden al eens langs de frituur passeren. Alweer geld dat onze, vooral lokale economie doet draaien. Er is al vaak aangetoond dat voor elke 1 euro die in cultuur wordt geïnvesteerd er minstens 1,5 euro terugvloeit naar de samenleving. Een rendement van 50%, wie heeft dat bij de bank! Een goede investering dus, die bij ons ‘een subsidie’ heet. Dit economische argument is misschien niet het meest wezenlijke pro ondersteuning van de kunsten, en misschien ook niet ons favoriete (dat komt laatst), maar in elk geval: het is er één.

Misverstand: Met subsidies wordt kunst gemaakt door en voor een wereldvreemde elite.

Hier kunnen we kort zijn, toch? Zonder middelen voor kunst en cultuur geen Unie der Zorgelozen, geen Brihang in De Kreun, geen Wim Opbrouck in onze CC’s,  geen kwaliteitsfilms als Loft of tv-series als De Twaalf, geen bruisend amateurtheater, enzovoort, enzovoort. Kunst, elitair? Neen dus toch. Kijkt u vanavond even rond. Allemaal wereldvreemde mensen? Een elitair clubje? Neen toch?

Het ruimere plaatje.

Het gaat niet alleen om kunst en cultuur. Zopas raakte bekend dat SAM, het steunpunt voor Mens en Samenleving, maar liefst 1 miljoen euro moet inleveren (dat is 27%). Onze leerkrachten in het onderwijs, armoedeorganisaties, allen blijven ze alweer op hun honger zitten. De lijst is al lang en we vrezen dat die nog langer wordt. Allemaal mensen en organisaties die er mee voor zorgen dat we met zijn allen deel mogen uitmaken van een zorgende, rijke samenleving. Waarom worden die in de besparingsijver eigenlijk niet méér ontzien?

Bovendien vrezen veel mensen dat het kortwieken van ons middenveld – van de woonraad, de federaties voor etnisch-culturele minderheden, onderzoeksjournalisten, het sociaal-cultureel werk tot mondige en kritische kunstenaars – tot doel heeft de overleg- en dialoogcultuur die Vlaanderen tot voor kort kenmerkte, te ontmantelen. Daarom is het belangrijk dat wij als kunst- en cultuurorganisaties solidair zijn met de andere beleidsdomeinen, van het onderwijs-, het inburgerings- en integratie-, het klimaat- tot het armoedebeleid. Solidair in een bredere bezorgdheid om maatschappelijke diepgang.

En dan nu misschien het belangrijkste.

Sta er even bij stil. Als je even verpozing nodig hebt, hoeveel deugd kan een goed boek dan niet doen. Als je je even niet goed voelt, hoeveel troost kan muziek je dan niet geven. Als je je alleen voelt, voor hoeveel verbondenheid kan een theatervoorstelling dan niet zorgen. Ook bij de Unie der Zorgelozen, waar je kan geraakt worden door een voorstelling als Ne Woyzeck, waar je samen kan zingen tijdens Allez, Chantez!, verpozing zoeken tijdens de Koffieklets of thuis in de zetel met onze Gazet, waar je inspiratie opdoet tijdens een debat, de maaltijd deelt tijdens onze Resto’s. Je ziet maar: kunst en cultuur is er voor iedereen, voor gie en ik, en wordt daarom betaald met ons belastinggeld. Als je de waarde van dit alles voelt voor de ziel van de mens, zegge het dan voort…

Vragen hierover? Spreek ons gerust aan. En ja hoor, kritisch zijn mag.