Hey ho? Let’s go!

Dylan Descamps is student sociaal werk en sociale pedagogiek aan de Universiteit Gent. Hij loopt dit jaar stage bij de Unie. Zijn opdracht is vrij eenvoudig: doe mee, vorm je een mening over wat je ziet, hoort en voelt, en geef dat een plaats in een groter verhaal. Wat hem nu alvast is opgevallen: meer dan ooit zoeken mensen elkaar op om, elk op hun manier, onze samenleving op te bouwen.

We worden vandaag de dag om de oren geslagen met wat er allemaal misgaat in de wereld: jobs gaan verloren, de oorlog woedt voort, rare kwibussen komen aan de macht en politici blijven ons maar zeggen hoe hun aanpak verandering zal brengen. Alsof het vallen en opstaan van de wereld afhankelijk is van het bolletje dat je kleurt in dat houten hokje om de zoveel jaar. Gelukkig is dat niet zo, want vandaag de dag organiseren mensen zich nog altijd voor wat mensen denken wat een betere wereld zou kunnen zijn. We zouden kunnen zeggen dat ze zich ‘sociaal bewegen’.

Opstartavond SWAN Kortrijk

Het idee dat mensen zich organiseren voor wat hun harten belangen is natuurlijk niet nieuw. Van de middeleeuwse hongeroproeren en ketterse bewegingen, over acties zoals de antirakettenbetogingen, tot de recentste bewegingen zoals SWAN of Hart boven Hard… Alhoewel ze op een aantal gebieden verschillen van elkaar, zijn er toch ook enkele gemeenschappelijke kenmerken te vinden. Het is namelijk zo dat ze zich ontwikkelen ofwel om bepaalde toestanden die als onwenselijk worden geacht te veranderen, ofwel een verandering tegen te houden die een wenselijke toestand zou aantasten. Opmerkelijk hierbij is hoe deze bewegingen zich niet in de ‘politieke arena’ bevinden. Dit wil zeggen dat ze vormgegeven worden door burgers die zich organiseren in betogingen, bijeenkomsten, petities, campagnes, … Terwijl ze zich buiten het parlementaire begeven, zijn ze toch politiek bezig.

Oud en nieuw

Vandaag de dag wordt er een onderscheid gemaakt tussen twee soorten van sociale bewegingen. Enerzijds zijn er wat men noemt de ‘oude sociale bewegingen’. Vaak wordt er gebruik gemaakt van de klassieke links-rechtstegenstellingen, en houdt men zich bezig met herverdelingsvraagstukken. Deze ‘oude bewegingen’ zijn vaak strak gestructureerd en heel sterk uitgebouwd, zowel in middelen als infrastructuur. Het voorbeeld bij uitstek: de vakbonden. Anderzijds is er ook sprake van de ‘nieuwe sociale bewegingen’, ontstaan vanaf de zestiger jaren van de 20^ste eeuw. Deze bewegingen zijn iets minder strak georganiseerd en mobiliseren vooral rond specifieke thema’s. Opvallend is hoe deze twee soorten bewegingen op hun eigen manier te werk gaan. Zo blijkt dat de ‘oude sociale bewegingen’ het iets klassieker doen, bijvoorbeeld door het oprichten van fysiek ingrijpender acties (denk aan het blokkeren van de toegang tot een fabrieksgebouw) en het gebruik van hardere taal. Mensen die deelnemen aan deze acties identificeren zich ook vaker, bijvoorbeeld door het dragen van de klassieke kleuren: blauw, groen of rood. De ‘nieuwe sociale bewegingen’ maken eerder gebruik van humor en parodie. Ze identificeren zich ook minder met een bepaalde grotere instantie.

Dat was het?

Nee, dat was het niet. Het is namelijk zo dat we vandaag de dag met een nieuw fenomeen van sociaal bewegen te maken hebben. U zou het al bijna vanzelf kunnen raden, want om de zoveel tijd komt het onderwerp ‘sociale media’ wel eens mee aan tafel schuiven. Sociale media zijn vandaag de dag niet weg te denken uit heel wat mensen hun wereld: Facebook, Twitter, discussiefora, het zijn maar enkele voorbeelden van de vele nieuwe media waar we vandaag over beschikken.

“Wij zijn allemaal Khaled Saïd”

Waar de meeste oorspronkelijk de nadruk legden op vrije tijd en ontmoeting, zien we dat sociale bewegingen er intussen meer en meer hun weg naar aan het vinden zijn. Een voorbeeld is de Egyptische Revolutie van 2011, waar halfweg januari ‘Wij zijn allemaal Khaled Saïd’ verscheen op sociale media-sites als Facebook en Twitter. Saïd was in 2010 doodgeslagen door de politie, een gebeurtenis die de lont in het Egyptische kruitvat stak. Gevolg was dat de autoriteiten de toegang tot Twitter blokkeerden. Nog een ander voorbeeld is het gebruik van vliegende drones (automatische voertuigen die op afstand bestuurd kunnen worden) door de betogers van Standing Rock. Standing Rock is een Sioux-stam (een Indianenstam) die de aanleg van een pijpleiding door hun gronden zag als een bedreiging voor de waterbronnen en heilige plaatsen waar hun voorouders zijn begraven. Milieuactivisten vreesden hierbij trouwens voor grote milieurampen, indien er zich een lek zou voordoen. In een poging om de aanleg van een pijpleiding te blokkeren, gebruikten enkele manifestanten de drones om acties te filmen en deze dan op Facebook te plaatsen. Zo probeerden ze de wereld te informeren over de situatie in Standing Rock. Gevolg? Verschillende groepen mensen (Amerikaanse veteranen, milieuactivisten uit verschillende landen) steunden de acties zowel door naar Standing Rock te gaan, als door het delen en bewustmaken van andere mensen via Facebook (en met succes, want men heeft beslist dat de pijpleiding niet door het gebied mag gaan). Vergis je dus zeker niet: sociale media kunnen mensen informeren, maar zeker ook mobiliseren!

Op eigen bodem

In het najaar begaf ik me richting het Mechelseplein te Antwerpen voor een betoging tegen de vermarkting van het sociaal werk. Aanleiding waren de besprekingen met de commerciële firma G4SCare over de uitbating van het inloopcentrum De Vaart. De Vaart is een centrum voor dak- en thuislozen dat al jaren uitgebaat werd door CAW Antwerpen, maar dat ging dus zo niet meer zijn. Het kadert in het beleid van het Antwerps bestuur dat de sociale sector stuk voor stuk begint uit te besteden aan commerciële partners. Het is een evolutie die heel wat ongerustheid veroorzaakt. Eén van de actoren die zich mengde in het debat is SWAN (Sociaal Werk Actie Netwerk). De initiatiefnemers van SWAN willen dat het sociaal werk zich duidelijker profileert naar de samenleving toe. Ze zijn ervan overtuigd dat sociaal werk wel degelijk een verschil kan maken door werkelijk te streven naar de realisatie van sociale grondrechten. Om dit te bereiken organiseert SWAN zich op verschillende niveaus. Zo was er een betoging in oktober en werden in december op verschillende plaatsen in onze provincie bijeenkomsten georganiseerd waar het thema ‘cijfers en registratie’ centraal stond.

Standing Rock

Het moeten echter ook niet altijd ‘professionals’ zijn die de plak zwaaien. Een voorbeeld waar ik onlangs met Elly naartoe trok is vzw OK te Roeselare. Het is een organisatie die ontmoeting en ontspanning voor kankerpatiënten centraal stelt en die veel heeft aan vrijwilligers zoals Elly die zich inzetten tijdens verscheidene activiteiten. Laat dat ook maar een voorbeeld zijn van een sociale beweging!

En nu?

Dit alles toont aan dat mensen het nog lang niet beu zijn om te strijden voor wat hun een betere samenleving lijkt. Het zijn nog steeds wij, de samenleving, die het samen-leven mogelijk maken. Dat samen-leven gepaard gaat met vallen en opstaan, hier en daar een buil, maar met de durf om telkens weer door te gaan. Dus als we met iets niet akkoord zijn: laat het geweten zijn, maar vooral, durf sociaal bewegen! Hey ho? Let’s go!

Dylan Descamps

Never doubt that a small group of thoughtful,
committed citizens can change the world;
indeed, it is the only thing that ever has.
Margaret Mead, antropologe (VS 1901-1978)

Voor zijn artikel raadpleegde Dylan diverse bronnen, die hij hier graag met je deelt: