AALMNOR IS NORMAAL IN ALFABETISCHE VOLGORDE

Johan Walgraeve

Het onderwerp stond in het kort geformuleerd op een A7’tje. Dat is een papiernorm van 105 millimeter bij 74. De oppervlakte van dat papiertje bedroeg dus 7770 vierkante millimeters per kant, minus de uitsparingen want het kwam uit zo’n mini Atoma notaboekje. Gelieve te noteren: notaboekje, niet schriftje! Koekoek! Koekoek!

Een praktische theorieles

Een mens wordt tegenwoordig met de regelmaat van een koekoeksklok om de oren geslagen met de retorische vraag: “En vindegij da normaal?”. (Het Russische woord ‘da’ betekent in het Nederlands ‘ja’.) Daarbij wordt gewoonlijk aangenomen dat het antwoord ‘neen’ is. Omdat er toch geen ander antwoord verwacht wordt kun je er het zwijgen toe doen – het is immers een retorische vraag. “Dat is toch normaal”, zegt een mens dan, terwijl hij bedoelt dat het ‘heel gewoon’ is. ‘Normaal’ wil zeggen ‘volgens de norm’ en dat is helemaal iets anders dan ‘gewoon’. Even uitleggen: het is in ons land de norm om op tijd en stond een correct ingevulde belastingaangifte in te dienen. Het is in ons land echter gewoon daarbij de boel te belazeren. Even een voorbeeld zonder namen te noemen. Eén kuisvrouw ziet plus minus de helft van haar inkomen verdwijnen in de zakken van vadertje staat, terwijl haar multinationale werkgever 0,01 (nul, komma, nul, één) procent van zijn winst (Foefelaré! Foefelaré!) in de staatskas stort. Kortom, deze kuisvrouw betaalt procentueel 5000 maal zoveel belastingen als haar werkgever. Dat is heel gewoon maar niet normaal.

Een norm wordt bepaald door onderliggende waarden. Zowel de voorstanders van euthanasie als de tegenstanders ervan beroepen zich op de waarde ‘respect voor het menselijk leven’. De eersten om het recht op waardig sterven af te dwingen, de anderen om te stellen dat de mens niet over het leven beschikt en er niet voortijdig een einde aan mag maken. Anderen verruimen de waarde tot ‘respect voor het leven’ en geven dieren dezelfde rechten als de mens. Wel, niet al de dieren! Anopheles is een dierengeslacht dat uitgebreid uitgeroeid mag worden. Want ‘s nachts zuigen ze als vampiers ons bloed op en in sommige streken verspreiden ze malaria. Ze hebben het dus een beetje zelf gezocht. Ook Leptinotarsa decemlineata hoeft niet op al te veel mededogen te rekenen. Die teert op de aardappelplant en heeft jarenlange wereldwijde bestrijding overleefd. De definitie werd bijgevolg enigszins aangepast: alleen dieren die pijn kunnen ervaren krijgen dezelfde rechten. Ook hier zijn er uitzonderingen en tegenstrijdigheden. “Mag een schaap ritueel geslacht worden?” De vraag is gemakkelijker gesteld dan beantwoord. Een veganist, die tegen het gebruik van dieren of onderdelen ervan is, zelfs wanneer het dier een natuurlijke dood gestorven is, antwoordt uiteraard: “Neen, nooit!” Een moslim of een jood kan stellen: “Het is een religieuze plicht.” Geen haar op hun hoofd denkt eraan voedsel dat ‘haram’, respectievelijk ‘treife’ is, te eten. De Belgische wetgever laat ritueel slachten toe mits toepassing van voorafgaande verdoving en op een erkende slachtvloer. Er zit behoorlijk wat conflict in deze antwoorden, me dunkt. Komt er dan nog een visetende boeddhist bij, die het min of meer eens is met de veganist, dan kan je horen: “Ik heb de vis niet gedood, de vis heeft zichzelf gedood toen hij aan de haak uit het water kwam.” Moest die vis maar niet zo gulzig in dat aas gebeten hebben! Koekoek! Koekoek!

Identiteit

Het was heel in het begin van mijn glorieuze loopbaan bij de post, toen ik nog geen uniform had, maar wel een kepie voor de herkenbaarheid. De leiding van het kantoor was in verwachting van een horde inspecteurs die alles controleerden, van het orderboek sinds de laatste inspectie tot de afstempeling van de pas binnengekomen ‘expressen’. Bij gebrek aan uniform droeg ik mijn gewone plunje, bestaande uit een jeansbroek waarvan de pijpen in kniehoge laarzen gestopt waren en een zwart sweatshirt met daarop het logo van heavymetalband Motörhead. Een afgevaardigde van de kantoorleiding kwam mij verzoeken ‘de volgende dag toch niet met een zo opzichtige trui te komen werken’. Ik overwoog nog een ‘normale trui’ over mijn Motörhead te dragen en die op het cruciale moment te verwijderen, maar voor de lieve vrede heb ik dat maar gelaten.

Een filosoof definieert de identiteit van een persoon als, verschiet niet, ‘de unieke numerieke identiteit van een persoon doorheen de tijd’. Heel eenvoudig gezegd: wat maakt een persoon op twee tijdstippen tot dezelfde persoon? Het antwoord op deze vraag is een ander paar mouwen. Het is zelfs zodanig moeilijk dat sommige filosofen concluderen dat de vraag onoplosbaar is, en andere zeggen dat ze onbelangrijk is.

Deze persoonlijke identiteit is de onderscheidende factor tegenover en binnen de groep. Sociale identiteit is dan weer het besef tot een bepaalde groep te horen en door de andere leden van die groep als groepslid behandeld te worden. Bepalend zijn o.a. nationaliteit, geslacht, geboorteplaats, woonplaats, cultuur, geloofsovertuiging, politieke overtuiging, en daar kan nog heel wat aan toegevoegd worden. Dat wil dan ook zeggen dat een mens een nationale identiteit heeft, een geslachtelijke identiteit, een… zie verder in de opsomming hierboven. Identiteiten genoeg! Koekoek! Koekoek!

Als je niet in het hokje past

Ook al eens gehoord: “U komt niet in aanmerking”? Dat is natuurlijk niet zo erg als je in de rij staat om te dienen als proef konijn voor een intergalactisch experiment betreffende orgaantransplantatie zonder verdoving. Er is evenwel minder reden tot lachen als men je zegt dat je exact één dag te vroeg geboren bent om in aanmerking te komen voor een tegemoetkoming die je benarde financiële situatie kan verhelpen. Wat dan? Er zijn, o jeetje, vele mogelijkheden…

“U behoort tot onze doelgroep, maar uw profiel past in geen van onze categorieën.” Helaas heeft de wetgever de categorieën geheel per abuis stommelings zo ingedeeld dat uw profiel in geen enkele past. Voor een goed begrip: uw profiel is uw zijaanzicht. Of dit van links of van rechts bekeken is doet hier niets ter zake. Koekoek!

“Ge kunt het bij de dienst X eens vragen.” De persoon die u niet kan helpen kan u niet helpen en verwijst u door naar een dienst waarvan hij of zij denkt dat daar iemand u wel zou kunnen helpen. Het spijt deze persoon meestal ten zeerste u niet te kunnen helpen. Koekoek!

“Wij zijn hiervoor niet bevoegd, helaas. Wendt u zich tot dienst Y.” Herlees de vorige paragraaf behalve het gedeelte tussen aanhalingstekens. Koekoek!

Deze reeks kan ongeveer eindeloos doorgaan, tot Will Sampson het aanrechtblok met volle kracht uit de weerbarstige vloer rukt, zich ermee naar het gepantserde raam begeeft en het keukenonderdeel daar vierkant doorheen gooit. Eentje vloog over het koekoeksnest, eentje ontsnapte eruit. Overigens, ook koekoeksjongen verlaten ooit het ouderlijke nest.

Hela, wat is nu het antwoord?

De gedeeltelijke identiteit van Will Sampson. William zag op 27 december 1933 het levenslicht in Okmulgee County, Oklahoma. Net zoals zijn ouders was hij een Muscogee. De Muscogee behoren tot de Creek. Om de kost te verdienen deed hij mee aan rodeo’s. Zijn specialiteit was ‘bronco busting’. Na 20 jaar in het rodeo-circuit werd hij uitgenodigd om de rol te spelen van Chief Bromden in One Flew Over the Cuckoo’s Nest. Producers Saul Zaentz en Michael Douglas zochten namelijk een kolossale echte Indiaan, en rodeo-omroeper Mel Lambert kon Will aanbevelen. Die was namelijk 6 voeten en 7 inches groot, netjes omgerekend 2 meter en 1,56 centimeter. De paardenbedwinger werd acteur en heeft 11 langspeelfilms op zijn palmares. Hij speelde ook theater bij de Native American Indian Theater Company in Tulsa, Oklahoma, was schilder (zijn enorme Ribbon Dance of the Muscogeeis te bezichtigen in de collectie van het Creek Council House Museum) en stichtte
het American Indian Registery for the Performing Arts, een sociale organisatie voor Indianen op de planken en voor de camera. Met zijn gezondheid ging het niet zo goed. Na een hart- en longtransplantatie overleed hij op 3 juni 1987 ten gevolge van nierfalen na de ingreep. In Okmulgee County werd ten oosten van de Highway 75 een straat naar hem genoemd: Will Sampson Road.

Uiteraard is deze identiteit niet volledig, er staat zelfs niet in dat hij man was, zoon, vader, gelovig of ongelovig, sportief bedrijvig of niet, en het rijtje kan nog een eindje doorgaan, maar het portret is alleszins uitgebreider dan het beeld dat ik had voor ik hem hier aanhaalde en tot voorbeeld nam. En William past niet in het hokje. Om precies te zijn: hij past niet in de hokjesmentaliteit. Je mag dan al betiteld worden als ‘native American’, erkend worden als behorend tot de oorspronkelijke bevolking, als Indiaan heb je per definitie niet veel in de pap te brokken. Indianen worden niet meer systematisch uitgeroeid door het leger, maar bureaucratie en gevangeniswezen zijn even efficiënt, ook vandaag de dag. De overheid (U.S.A.) heeft niets gedaan voor Will Sampson. Will Sampson heeft zelf zijn sociale organisatie voor de Indiaanse acteurs op poten gezet.

Hier in België hebben we het geluk dat er organisaties zijn die zich inzetten voor de mensen die in het hokje passen én de mensen die er niet in passen. Of denkt u soms dat pensioenen, ziekteverzekering en gezondheidszorg, stemplicht, zwangerschapsverlof, schoolplicht en al die andere sociale rechten zomaar op een zonnige dag uit de lucht vielen? Zelfs al was er enige politieke wil, dan nog is er hard gestreden, soms letterlijk en helaas soms ook dodelijk, door organisaties buiten de politiek, organisaties opgezet door de mensen zelf. En het is een veeg teken aan de wand dat er politici zijn die de vernietiging van de sociale rechten tot doel hebben. Dan doet het er niet toe of je in het hokje past of niet. Resist! Indignez-vous! Kom-duit-uw-kot! Breek het aanrechtblok uit de vloer. Word Will Sampson. Word jezelf. Overigens, informeer even bij Urbanus of we geen auteursrechten moeten betalen voor het gebruik van de uitdrukking ‘Foefelaré! Foefelaré!’.

Johan Walgraeve

In de Scala vond eind mei het colloquium Lof der on(aan)gepastheid plaats. Veldwerkers, hun ondersteuners en beleidsmakers dachten samen na hoe ze de steeds groter wordende groep mensen die tussen de mazen van het net vallen weer kunnen betrekken op de dienst- en hulpverlening. Wil je op de hoogte blijven van het vervolg van dit colloquium? Laat het weten aan caroline.verhaeghe@kortrijk.be.