A WAY OF LIFE

Elke eerste donderdag van de maand koken de dames van ‘Vegan Palace’ in de Scala een veganistische maaltijd voor een intussen ruim publiek. Toch blijft veganisme voor velen een nobele onbekende. Tijd dus voor een tête-à-tête met Iris Walgraeve, Gwenaëlle Dezyn en Wendy Mulder.

De vegetariër is bij ons al redelijk ingeburgerd, maar wat is veganisme?

Iris: “Vegetariërs gebruiken geen producten waar dieren voor moeten sterven. Veganisten gaan een stapje verder. Ze gebruiken ook geen producten van dieren, zelfs als die er niet voor moeten worden gedood: geen vlees, geen melk, boter of kaas, geen eieren, geen honing, geen leer, geen zijde, geen wol…”

Bestaat het al lang?

Iris: “Het is niet zo makkelijk om de oorsprong van veganisme te achterhalen. Tot in het midden van de 20ste eeuw werden de termen vegetarisme en veganisme door elkaar gebruikt. Het oudste, gekende bewijs van vegetarisme of misschien zelfs veganisme gaat terug tot 7000 v.C., meer dan 9000 jaar geleden, in de stad Mehrgarh, die deel uitmaakte van de beschaving rond de Indus. Die vroegste vormen van het afzweren van consumptie of uitbuiting van dieren hadden dikwijls te maken met geloof en spirituele praktijken. Het eten van dieren werd in verschillende godsdiensten als zondig beschouwd. Pas in de Grieks-Romeinse tijd is er een kleine verschuiving van spiritueel-religieuze redenen naar meer filosofische redenen. Zo lezen we bij Porphyrios dat “als iemand het onrechtvaardig vindt om dieren te doden, die iemand ook geen melk, geen wol en geen honing zou mogen gebruiken. Want net zoals je een mens schaadt door z’n beschermende kledij af te nemen, zo verwond je ook een schaap door het te scheren. Zo is het ook met melk: die werd niet voor jou geproduceerd, maar voor het jong van het dier dat melk geeft. De bij verzamelt honing als voedsel voor zichzelf, en jij, door het te stelen, gebruikt het voor je eigen plezier.” Er was dus in die tijd al discussie of het gebruik van dieren en wat ze produceren wel ethisch was.”

“Door de eeuwen heen blijven vegetarisme en ook veganisme in die sferen hangen. In de achttiende eeuw geloofde de Engelse filosoof Jeremy Bentham dat dierlijk lijden even erg was als menselijk lijden en hij linkte het idee van menselijke superioriteit aan racisme. In 1847 werd in Engeland de Vegetarian Society gesticht, 3 jaar later gebeurde in de V.S. hetzelfde.
In november 1944 kondigde de Britse houtbewerker Donald Watson aan dat aangezien vegetariërs zuivel en eieren aten, hij de nieuwe term ‘veganist’ in het leven zou roepen om mensen te beschrijven die dat niet deden. Watson zelf leefde al een tijd veganistisch. Hij zei dat er geen zuivel kon zijn zonder uitbuiting en leed. Leslie Cross was zijn medestander. Hij was veganist geworden in 1942. Watson en Cross waren heel belangrijk voor het veganisme zoals we het nu kennen.”

“In de late jaren tachtig werden vegetarisme en veganisme heel populair in de Straight-Edge beweging. Hun slogan was ‘vergiftig je lichaam niet’. Ook daar waren milieu en dierenrechten, naast gezondheid, de hoofdmotivatie. Tegenwoordig wordt veganisme ook steeds populairder bij mensen die met gezondheid bezig zijn, maar ook bij wie aan het milieu denkt.”

Waarom zouden we veganistisch eten?

Iris: “Het is beter voor je gezondheid. Je hebt meer groenten en fruit op je bord. Die zijn rijk aan mineralen, waaronder kalium en magnesium, goed voor de preventie van bijvoorbeeld hart- en vaatziekten. Je hebt geen last van de nadelige gevolgen van dierlijke producten, zoals verzadigde vetten en cholesterol. Die zijn slecht voor je bloeddruk. Je eet meer vezels, wat goed is voor de spijsvertering. Enzovoort.”

“Veeteelt heeft ook een grote impact op de opwarming van de aarde. Methaan heeft een nog veel groter broeikaseffect dan C02 en wordt massaal uitgestoten uit de maag- en darmgassen, de boeren en winden dus, van herkauwers als koeien, geiten en schapen. Bovendien wordt er voor veeteelt veel bos gekapt. Bossen zetten C02 om in zuurstof, en minder bossen betekent dus meer CO2. Van alle vaste grond ter wereld wordt een derde gebruikt om er dieren op te laten grazen, of voor de teelt van veevoedergewassen, waarvoor bovendien ook nog eens grote hoeveelheden water worden gebruikt. Voor de productie van een kilogram rundvlees heb je 15.000 liter water nodig, voor een kilo tarwe is dat 900 liter.”

“Veganisme biedt ook voordelen voor de wereldvoedselvoorziening. Bijna één miljard mensen zijn ondervoed. Intussen neemt de teelt van veevoedergewassen ongeveer een kwart van alle beschikbare akkerland in. Op die gronden kan in vele gevallen plantaardig voedsel voor menselijke consumptie verbouwd worden. Aangezien een plantaardig voedingspatroon doorgaans efficiënter is, kan veganistische voeding dus een rol spelen in een duurzamere oplossing voor het hongerprobleem. Als mensen uit de rijke landen hun huidige eetwijze zouden ruilen voor een meer plantaardige voedingswijze, zou een aanzienlijke hoeveelheid graangewassen ter beschikking komen voor directe menselijke consumptie.”

Zijn er ook nadelen?

Iris: “Je moet je als veganist nog heel vaak verantwoorden. In onze samenleving is de norm dat we dieren gebruiken, misbruiken, uitbuiten, vaak op de meest gruwelijke manieren. Dus iemand die zegt: ik doe daar niet aan mee, moet zich verantwoorden voor het niet deelnemen aan leed. Beetje vreemd toch, hé? Het is ook niet altijd evident om uit eten te gaan, al verbetert dat wel. En omdat je probeert om echt alle dierenleed te vermijden, let je er dus bijvoorbeeld ook op dat je verzorgingsproducten vrij zijn van dierlijke ingrediënten, en niet op dieren zijn getest. Zeker in het begin kost al die informatie verzamelen wel extra moeite.”
 
Is veganistisch voedsel duur?

Iris: “Vroeger moest je er naar de biowinkel voor, maar tegenwoordig hebben veel supermarkten hun eigen aanbod aan vlees- en zuivelvervangers. Die kosten soms nog wel wat meer dan de dierlijke varianten, maar het goede nieuws is dat je ze gerust kan weglaten. Een heleboel ‘gewone’ en vaak heel goedkope producten in de supermarkt zijn ook ‘per ongeluk’ veganistisch: groenten, granen, peulvruchten, fruit, eventueel wat noten en zaden, gezonde vetten… zo kom je er ook en je zal op die manier vaak heel puur, gezond en lekker eten! Er zijn ook heel wat websites waar je veganistische recepten en maaltijdideeën kan vinden die je minder dan 4 euro kosten.”

Fruit, zaden… heb je dan wel genoeg voedingsstoffen binnen?

Iris: “Een aantal voedingsstoffen zoals B12 en vitamine D verdienen extra aandacht. Maar ook heel veel vleeseters hebben een tekort aan dat duo. Zoals bij andere manieren van eten is het eigenlijk heel makkelijk om als veganist gezond te zijn. Als je maar gevarieerd en evenwichtig eet hoef je je echt geen zorgen te maken.”

Ja, maar is de mens geen ‘natuurlijke vleeseter’?

Iris: “Nee. Net zoals we geen natuurlijke frikadelleneters, kledijdragers of smartphoneverslaafden zijn. Wij leven helemaal niet meer volgens de natuur. Maar goed, ik neem aan dat het over ons organisme gaat? Er is tal van wetenschappelijk onderzoek dat erop wijst dat het menselijk lichaam helemaal niet is ingesteld op het eten van vlees. Zo beschikken mensen niet over een gebit met sterke kaken en hebben we geen sterke klauwen zoals echte vleeseters. Wij mensen hebben bijvoorbeeld een lange dikke darm, zoals planteneters. Vleeseters hebben een verteringstermijn van enkele uren, bij mensen begint vlees na 24 uur te rotten in onze darmen. Het verteren van één hamburger duurt zo’n drie dagen. Uit onderzoek is bekend dat de gemiddelde Nederlandse man zo’n vijf kilo onverteerd vlees in zijn darmen heeft. Bij vrouwen ligt dat op ongeveer drie kilo.”

Voor een ei moet een kip toch niet sterven?
 
Iris: “Denk je dat? De helft van de kuikentjes zijn haantjes. Omdat die ‘ei zo na’ allemaal nutteloos zijn, worden die versnipperd of vergast. En de vrouwelijke kuikens worden op zo een korte tijd vetgemest dat ze door hun poten zakken, in ruimtes niet eens de grootte van een A4-blad. Niet alle hennen overleven dat. Er vallen in de ei-industrie wel degelijk doden.”

Maar een ei van de kip in mijn tuin is dus ok?

Iris: “Wel, de kip in jouw tuin is sowieso een product van een wrede kippenindustrie die genetisch manipuleert om de eiproductie te optimaliseren. Kippen in ’t wild leggen, net zoals andere vogels, per jaar 20 tot 30 eieren. Onze kip moet er 260 tot 300 leggen. Om een ei te maken, moet een kip veel calcium gebruiken. Op den duur riskeert ze zelf een gebrek en zakt ze door haar poten. Ook wordt haar voortplantingssysteem danig op de proef gesteld, wat tot serieuze pijn kan leiden.”

“Bovendien is het veganisten niet enkel te doen om het niet doden van dieren. Het gaat om het niet uitbuiten ervan. Veganisten erkennen de menselijke superioriteit en de daaraan gelinkte dominantie niet. Dieren zijn er niet voor ons, maar voor zichzelf. Hun eieren, melk, huid, honing… hebben ze nodig voor zichzelf of hun jongen. Waar halen wij de arrogantie dat van hen te stelen?”

Sinds dit voorjaar strijkt Vegan Palace elke maand neer in de Scala. “Hoe het ons bevalt?” pikken Gwenaëlle en Wendy in. “Tot nog toe heel goed ! We voelden ons onmiddellijk thuis. De sfeer is super, de Zorgelozen zijn megabehulpzaam en vriendelijk. De Scala is een goede plek om mensen op een ongedwongen manier kennis te laten maken met de vegan keuken, om de vooroordelen een beetje te ontkrachten en te tonen dat er veel mogelijk is zonder vlees, vis en zuivel. En hoe kan dat beter dan door mensen samen te brengen rond een betaalbaar bord vol lekkers? Want dat vinden we nog steeds heel belangrijk.”

Iets zegt ons dat ze er bij de Unie aan het juiste adres voor zijn.

Iris Walgraeve, Gwenaëlle Dezyn en Wendy Mulder, Joon Bilcke

OOK EENS PROBEREN?

Op deze sites vind je alvast wat eenvoudige recepten:
www.evavzw.be/recepten
www.allrecipes.nl/recepten/veganistisch-recepten.aspx
www.veganchallenge.nl/zoek-recept
www.bevegan.be/veganistische-recepten